Δημοσιεύθηκε στις 12-03-2012 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως [ΦΕΚ Α΄ 51/12.03.2012] ο Νόμος 4055/2012 «Δίκαιη δίκη και εύλογη διάρκεια αυτής» , ο οποίος επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε διατάξεις του Αστικού Κώδικα, του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, του Πτωχευτικού Κώδικα, του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας κλπ.
Για την επιτακτική ανάγκη των σαρωτικών αλλαγών που επέφερε ο Νόμος (και ίσως ακόμη σαρωτικότερων που δεν τόλμησε) είναι χαρακτηριστικές οι παραδοχές, έτσι όπως αυτολεξεί μνημονεύονται στην Αιτιολογική Έκθεση του Νόμου:
"Το Σύνταγμα προβλέπει το δικαίωμα κάθε πολίτη ακρόασής του ενώπιον του αρμόδιου Δικαστηρίου. Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια. Και μπορεί να αναπτύξει σε αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή τα συμφέροντά του. Το δικαίωμα αυτό ισχύει και για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή των συμφερόντων του. Έχει γίνει δεκτό ότι η δικαστική προστασία τότε μόνο εκπληρώνει το σκοπό της Συνταγματικής εγγύησης όταν είναι πλήρης, αποτελεσματική και απονέμεται σύντομα.
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατοχυρώνει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου σε μια δίκαιη και έντιμη δίκη που διεξάγεται δημόσια και μέσα σε λογική προθεσμία. Εξάλλου στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπεται ότι κάθε πρόσωπο του οποίου παραβιάστηκαν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες, έχει δικαίωμα πραγματικής και αποτελεσματικής προσφυγής του στα δικαστήρια που δικάζουν δημόσια και μέσα σε εύλογη προθεσμία.
Δυστυχώς, η σημερινή πραγματικότητα στην Ελλάδα δεν ανταποκρίνεται στις επιταγές του έλληνα συνταγματικού νομοθέτη ούτε στις προσδοκίες του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Δεν υπάρχει πιο τρανή απόδειξη από τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία:
- Από το 1997 μέχρι σήμερα, η Χώρα μας έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε 360 υποθέσεις για υπερβολικές καθυστερήσεις στην απονομή της Δικαιοσύνης. Από όλα τα Δικαστήρια, πολιτικά, ποινικά και διοικητικά.
- Υπάρχει υπόθεση για την οποία καταδικάστηκε η Χώρα μας γιατί καθυστέρησε η έκδοση απόφασης 27 ολόκληρα χρόνια.
- Καταδικαστήκαμε σχετικά και έχουμε καταβάλει μέχρι σήμερα 8.420.822,00 ευρώ για χρηματικές αποζημιώσεις και ηθική ικανοποίηση με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
- Η Ελλάδα κατέχει το θλιβερές προνόμιο να είναι τέταρτη κατά σειρά μεταξύ των 47 Κρατών Μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης που συστηματικά και κατ’ επανάληψη παραβιάζει τον εύλογο χρόνο στην απονομή της Δικαιοσύνης."
Ειδικότερα, στον Αστικό Κώδικα οι κυριότερες τροποποιήσεις που επέφερε ο Νόμος άπτονται των ακόλουθων ζητημάτων:
-
Νομικά Πρόσωπα: [άρθρα 69,73, 81-83 Α.Κ., 740, 787 Κ.Πολ.Δ.]
Για τον διορισμό προσωρινής διοίκησης και εκκαθαριστή νομικού προσώπου που προβλέπεται στα άρθρα 69 και 73 του Α.Κ, αρμόδιος πλέον καθίσταται ο ειρηνοδίκης.
Με τις τροποποιήσεις των άρθρων 81,82 και 83 Α.Κ και 740, 787 ΚΠολΔ επιδιώκεται η απλούστευση και επιτάχυνση της διαδικασίας για την σύσταση και τροποποίηση του καταστατικού σωματείου με άμεση συνέπεια την σύντμηση του μέχρι τούδε απαιτουμένου χρόνου από 18 μήνες σε 1 με 2, την εξοικονόμηση δικαστών και γραμματέων, δικασίμων, αιθουσών κ.λ.π. και για το λόγο αυτό προβλέπεται η σύσταση και τροποποίηση του καταστατικού να γίνεται με διαταγή του ειρηνοδίκη. Επίσης προβλέπεται κατά της διάταξης του ειρηνοδίκη η άσκηση ανακοπής του εισαγγελέα πρωτοδικών, από τρίτο πρόσωπο που έχει έννομο συμφέρον και από τον αιτούντα αν απορρίφθηκε η αίτησή του. Η ανάγκη αυτή επιτείνεται σήμερα πέραν των άλλων και εκ του λόγου της αύξησης των αναγκών για σύσταση συνδικαλιστικών σωματείων.
-
Τόκος επιδικίας: [άρθρο 346 Α.Κ.]
Με την νεά ρύθμιση του άρθρου 346 Α.Κ. που διαφοροποιεί προς τα πάνω το επιτόκιο επιδικίας, ενθαρρύνεται και επιβραβεύεται άμεσα η έγγραφη αναγνώριση της οφειλής και ο συμβιβασμός. Μέχρι σήμερα ο οφειλέτης χρηματικής απαίτησης δεν είχε κάποιο ισχυρό κίνητρο για να μην αντιδικήσει με τον δανειστή, πέραν του τόκου υπερημερίας, τον οποίο όφειλε ούτως ή άλλως. Ο οφειλέτης που εμμένει να αντιδικεί αφού ηττηθεί πρωτοδίκως διακινδυνεύει περαιτέρω αύξηση του επιτοκίου επιδικίας. Και εδώ ενθαρρύνεται και επιβραβεύεται άμεσα ο ηττηθείς διάδικος που αποδέχεται την οριστική απόφαση και τερματίζει την αντιδικία. Η εξαίρεση που προβλέπεται επιτρέπει στον δικαστή να σταθμίσει εκείνες τις περιπτώσεις που ο εναγόμενος ευλόγως αντιδικεί, επειδή πρόκειται για απαίτηση εύλογης χρηματικής ικανοποίησης (π.χ. ηθική βλάβη), ή επειδή προβάλλει ένσταση συμψηφισμού.
-
Διαζύγιο: [άρθρα 1438, 1441 Α.Κ.]
Ως προς τον τρόπο επέλευσης του διαζυγίου, προτάθηκαν διάφοροι τρόποι, χωρίς τελικά να προκριθεί η πιο ρηξικέλευθη (η συναινετική δηλαδή λύση του γάμου με κοινή δήλωση και συμφωνία των συζύγων προς το αρμόδιο ληξιαρχείο, αφού προηγουμένως ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου βεβαιώσει τις υπογραφές των διαδίκων και των πληρεξουσίων δικηγόρων τους).
Με την τροποποίηση που τελικά ψηφίσθηκε του άρθρου 1441 ΑΚ, επιταχύνθηκε απλώς η έκδοση του συναινετικού διαζυγίου. Πλέον για την έκδοση του συναινετικού διαζυγίου, δεν απαιτείται ο γάμος να έχει διαρκέσει ένα έτος από την κατάθεση της αίτησης, αλλά έξι (6) μήνες. Επίσης καταργήθηκε η χρονοβόρα διαδικασία έκδοση απόφασης συναινετικού διαζυγίου, για την οποία απαιτούντο δύο (2) συζητήσεις που απείχαν τουλάχιστον έξι (6) μήνες μεταξύ τους [που σκοπό είχαν να δώσουν στο εν διαστάσει ζεύγος το spatium deliberandi μήπως το μετανιώσει και ξανασμίξει, πράγμα το οποίο σπανιότατα συνέβαινε στην πράξη]. Με την ψηφισθείσα τροποποίηση, πλέον για την έκδοση συναινετικού διαζυγίου αρκεί μία σύζητηση.
-
Διαθήκη: [άρθρα 1769, 1770, 1771, 1772, 1773, 1774, 1776 Α.Κ.]
Με τις ψηφισθείσες τροποποιήσεις, η δημοσίευση διαθηκών και η κήρυξή τους ως κυρίες, ως αμιγώς υποθέσεις εκουσίας δικαιοδοσίας, υπήχθησαν στον αρμόδιο Ειρηνοδίκη (ή στην αρμόδια προξενική αρχή), ο οποίος με διάταξή του θα αποφασίζει σχετικά, κατά τροποποίηση των διατάξεων των άρθρων του ΑΚ: 1769, 1770, 1771, 1772, 1773, 1774, 1776, καθώς και διατάξεων των άρθρων 807 παρ. 1 και 808 παρ. 1, 3, 4 και 5, 809, 810 του ΚΠολΔ.
- Κληρονομητήριο: [άρθρα 1956, 1958, 1959, 1960, 1961 Α.Κ.]
Ομοίως, η πιστοποίηση του κληρονομικού δικαιώματος και της μερίδας που αναλογεί (Κληρονομητήριο) ανατέθηκε στον αρμόδιο Ειρηνοδίκη με διάταξή του, με βάση την ίδια αίτηση και στοιχεία που και σήμερα προσκομίζονται ενώπιον του δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατά τροποποίηση των διατάξεων των άρθρων του ΑΚ.: 1956, 1958, 1960, 1961 και του ΚΠολΔ: 819, 820, 823 παρ. 1.
Σημειώνεται ότι σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις είναι υποχρεωτική η παράσταση μετά ή δια πληρεξουσίου δικηγόρου και για τον λόγο αυτόν έγινε σχετική τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 94 ΚΠολΔ. Με την μεταφορά όλων των ανωτέρω υποθέσεων (δημοσίευση διαθηκών, έκδοση κληρονομοτηρίου κλπ) από τα Πρωτοδικεία στα Ειρηνοδικεία, επιδιώκεται η άμεση τακτοποίηση των σχετικών υποθέσεων προς εξυπηρέτηση του πολίτη, αφού μέχρι σήμερα για την έκδοση απόφασης για τη δημοσίευση μιας διαθήκης και την κήρυξή της ως κυρίας μεσολαβούσε κατά μέσο όρο χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των εννέα (9) μηνών, ενώ για τη λήψη του κληρονομητηρίου διάστημα μεγαλύτερο των δέκα οκτώ (18) μηνών. Ταυτόχρονα επιδιώκεται η αποσυμφόρηση των Πρωτοδικείων από όλες αυτές τις υποθέσεις εκουσίας δικαιοδοσίας.