Δημοσιεύθηκε στις 10-09-2013 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως [ΦΕΚ Α' 185/10.09.2013] ο Νόμος 4182/2013 «Κώδικας κοινωφελών περιουσιών, σχολαζουσών κληρονομιών και λοιπές διατάξεις», ο οποίος καταργεί τον Αναγκαστικό Νόμο 2039/1939 [ΦΕΚ Α΄455/24.10.1939] «Περί τροποποιήσεως, συμπληρώσεως και κωδικοποιήσεως των Νόμων περί εκκαθαρίσεως και διοικήσεως των εις το Κράτος και υπέρ κοινοφελών σκοπών καταλειπομένων κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών» και την θεσµοθετηµένη, εκ παραλλήλου προς τον Α.Ν.2039/1939 πανσπερµία διατάξεων, που έδιεπαν μέχρι σήμερα τα λεγόμενα Εθνικά Κληροδοτήµατα, δεδοµένου ότι ο εν λόγω Αναγκαστικός Νόµος, εθερωρείτο ήδη από καιρό «ξεπερασµένος» και «υπερσυγκεντρωτικός» και ότι - όπως αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση του ψηφισθέντος Νόμου - ήταν «αδύνατον να ανταποκριθεί στις εξελίξεις των καιρών, καθώς και στο έργο το οποίο καλούνται σήµερα να επιτελέσουν τα Κληροδοτήµατα αυτά».
Οι κύριοι άξονες του νέου Νόμου αφορούν στον εκσυγχρονισµό του νοµοθετικού πλαισίου µέσα από την αποκέντρωση της εποπτείας και τη χρήση των σύγχρονων ηλεκτρονικών µέσων, την καταγραφή των κοινωφελών περιουσιών που ήδη υφίστανται και τον έλεγχο της τήρησης των σκοπών που θέτουν οι διαθέτες, τη χρηστή διαχείριση των περιουσιών µε έµφαση στον κατασταλτικό έλεγχο και την τιµωρία περιπτώσεων κακοδιαχείρισης από τους εντεταλµένους για την διαχείρισή τους και την απλούστευση των διαδικασιών µε σκοπό την τήρηση των υποχρεώσεων που το Κράτος, δια των οργάνων του, αναλαµβάνει διαχρονικά απέναντι στους διαθέτες και δωρητές των περιουσιών, δηλαδή να τιµήσει την υπόσχεσή του για την τήρηση των επιθυµιών τους, σχετικά µε τον τρόπο αξιοποίησης των περιουσιών και την επίτευξη του σκοπού τους.
Είναι γεγονός ότι ο µεγάλος αριθµός καταλειπόµενων περιουσιών, το εύρος των σκοπών τους και το ποικίλο οικονοµικό και μορφωτικό επίπεδο των διαθετών, αποτελούν ένα ρευστό µίγµα που υπήρχε απαίτηση να πλαισιωθεί µε παρεµβάσεις στα ζητήµατα διοίκησης και διαχείρισης, σύµφωνα µε καθιερωµένες βασικές αρχές, µεθόδους και πρακτικές, εξορθολογιστικής διοίκησης και διαφανούς διαχείρισης, που δεν θα αποκλίνει από το βασικό πυρήνα της συνταγµατικής ρύθµισης του άρθρου 109 Σ για τη διατήρηση του περιεχοµένου και των όρων της διαθήκης ή δωρεάς.
Η καταγραφή όλων των περιουσιών, η κατάταξή τους ανάλογα µε τον εξυπηρετούµενο σκοπό και τα µέσα εκπλήρωσής του και η εντεύθεν εποπτεία της αποτελεσµατικής διοίκησης και διαχείρισής τους, οδηγεί σε επίλυση πρακτικών ζητηµάτων σχετικά µε τη συνέχιση της λειτουργίας της περιουσίας, σύµφωνα µε τη βούληση του διαθέτη και, συµπληρωµατικά, το νόµο. Η µέχρι τώρα εµπειρία της εποπτείας των περιουσιών έχει δείξει ότι οι διοικητικές παρεµβάσεις στο πλαίσιο της οφειλόµενης εποπτείας των περιουσιών οφείλουν να µην προβάλλουν προσκόµµατα στην διοίκηση και διαχείριση, ούτε να εµποδίζουν την επίκαιρη κατά χρόνο λήψη των αναγκαίων αποφάσεων, διότι αλλιώς έχουν δυσµενείς επιπτώσεις στην ορθή και αποτελεσµατική διοίκηση και διαχείριση των περιουσιών. Γι΄αυτό και λαµβανοµένου υπόψη του τακτικού ελέγχου της διαχείρισης των περιουσιών που κατοχυρώνεται µε τη συνδροµή του ιδιωτικού τοµέα που ειδικεύεται στη διεξαγωγή λογιστικών ελέγχων, οι προληπτικές εγκρίσεις των πράξεων των οργάνων, που έχουν σκοπό να αποσοβούν τη λήψη µη νοµίµων αποφάσεων πρέπει να ελαχιστοποιηθούν κατά το δυνατό και να δοθεί έµφαση στον κατασταλτικό έλεγχο.
Τέλος, στον παρόντα Κώδικα κρίθηκε σκόπιµο να περιληφθεί και το νοµικό πλαίσιο διαχείρισης των σχολαζουσών κληρονοµιών, κατά κατάργηση σχετικών διατάξεων του Αστικού Κώδικα. Οι σχολάζουσες κληρονοµιές αποτελούν έναν ανεκµετάλλευτο πλούτο του Κράτους, ο οποίος παραµένει για χρόνια ανενεργός, εξαιτίας γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και ανεπαρκειών του υφιστάµενου νοµικού πλαισίου. Παρά το γεγονός ότι οι σχολάζουσες κληρονοµίες διαφοροποιούνται εννοιολογικά από τις κοινωφελείς περιουσίες, υπό την έννοια ότι δεν καταλείπονται υπέρ κοινωφελών σκοπών, αλλά περιέρχονται στο Δηµόσιο ως τελευταίο εξ αδιαθέτου κληρονόµο, η διαχείρισή τους, µετά την αναγνώριση του κληρονοµικού δικαιώµατος του Δηµοσίου, οµοιάζει προς τη διαχείριση των περιουσίων που καταλείπονται στο Δηµόσιο χωρίς όρο (Κεφάλαιο Δ’ του Κώδικα). Επιπλέον, πράγματι και οι σχολάζουσες κληρονοµίες αποτελούν έναν πολύτιµο πόρο του Δηµοσίου που µπορεί να αξιοποιηθεί για την εξυπηρέτηση κοινωφελών και, γενικότερα, κοινωνικών σκοπών. Ως εκ τούτου, συµπεριελήφθη στον παρόντα Κώδικα Κεφάλαιο Η’ αφιερωµένο στον εκσυγχρονισµό του πλαισίου εντοπισµού και αξιοποίησης των σχολαζουσών κληρονοµιών.
Με τον νέο Νόμο επιχειρείται ο εκσυγχρονισµός του νοµοθετικού πλαισίου των κοινωφελών περιουσιών, ώστε να διασφαλίζεται η επιτυχία της αποστολής του Κράτους που περιγράφηκε πιο πάνω. Ο βασικός αυτός σκοπός επιτυγχάνεται µε την θεσµοθέτηση µιας δέσµης ιδεών και συγκεκριµένα:
α) καθιερώνεται Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών και Μητρώο Σχολαζουσών Κληρονοµιών, για την υλοποίηση της συνταγµατικής πρόβλεψης του άρθρου 109 παράγραφος 3 Σ και την αποτελεσµατική παρακολούθηση της καταγραφής, εκκαθάρισης και διοίκησης των περιουσιών,
β) καθιερώνονται τακτικοί, σε ετήσια βάση, έλεγχοι όλων εν γένει των κοινωφελών περιουσιών και σχολαζουσών κληρονοµιών. Δεδοµένου ότι ένα τέτοιο έργο είναι αδύνατο να επιτελεστεί στο σύνολό του από τις υπηρεσίες του Δηµοσίου, προβλέπεται η σύναψη συµφωνίας -πλαισίου του Δηµοσίου µε ελεγκτικά γραφεία που λειτουργούν στη χώρα µας επί τη βάσει του ν. 3693/2008 και αποτελούν πιστοποιηµένα όργανα λογιστικών ελέγχων. Ο κατασταλτικός έλεγχος συµπληρώνεται από την συντρέχουσα αρµοδιότητα της Οικονοµικής Επιθεώρησης να εξετάζει περιπτώσεις στις οποίες διαπιστώνονται ατασθαλίες ή τις οποίες παραπέµπει προς έλεγχο η αρµόδια αρχή,
γ) εισάγονται ταχείες και αποτελεσµατικές διαδικασίες προληπτικού ελέγχου – όπου απαιτείται - των πράξεων των οργάνων εκκαθάρισης και διοίκησης των περιουσιών ελέγχου, ενώ παράλληλα περιορίζεται στις περιπτώσεις όπου είναι πραγµατικά απαραίτητη η προηγούµενη γνωµοδότηση των Συµβουλίων Κοινωφελών Περιουσιών, λαµβανοµένων υπόψη και των καθιερούµενων διαδικασιών κατασταλτικού ελέγχου,
δ) οργανώνεται Μητρώο προσώπων, φυσικών και νοµικών, τα οποία θα έχουν την υποδοµή και την τεχνογνωσία να ασκούν καθήκοντα εκκαθαριστών, εκτελεστών, διοικητών και διαχειριστώντων κοινωφελών περιουσιών, καθώς και κηδεµόνων σχολαζουσών κληρονοµιών, οι οποίοι αποτελούν τον κατ΄εξοχήν κινητήριο µοχλό των διαδικασιών διοίκησης και εκκαθάρισης των περιουσιών και καθιερώνεται αντικειµενικός και αδιάβλητος τρόπος επιλογής διά κληρώσεως,
ε) εισάγονται ευέλικτες διαδικασίες αποτελεσµατικής διαχείρισης και αξιοποίησης της περιουσίας που συνοδεύονται από ασφαλιστικές δικλείδες για την προάσπιση των συµφερόντων των τιµώµενων και του δηµοσίου συµφέροντος,
στ) ενισχύονται οι αρµοδιότητες της Αποκεντρωµένης Διοίκησης µε σκοπό την αποτελεσµατικότερη άσκηση της εποπτείας και, τέλος,
ζ) ενοποιείται, στον ίδιο νόµο, η αντιµετώπιση των κοινωφελών περιουσιών και των σχολαζουσών κληρονοµιών, δεδοµένου ότι εν πολλοίς τα θέµατα της διοίκησης και εκκαθάρισης των περιουσιών είναι κοινά».
Ειδικότερα, ο νέος Κώδικας αποτελείται συνολικά από εκατόν δύο [102] Άρθρα, πρακτικότερης δε σημασίας, χρήζοντα ιδιαίτερης προσοχής από τους πολίτες, αλλά και ενδιαφέροντα από συμβολαιογραφική άποψη είναι τα ακόλουθα:
◊ Στo Άρθρο 3 ρυθμίζεται η Αποδοχή περιουσιών υπέρ του Δημοσίου, έχει δε το Άρθρο αυτολεξεί ως ακολούθως:
«Άρθρο 3- Αποδοχή περιουσιών υπέρ του Δημοσίου
1. Τις περιουσίες υπέρ του Δημοσίου αποδέχεται ή αποποιείται ο Υπουργός Οικονομικών. Όταν έχει προηγηθεί εκκαθάριση, η σχετική απόφαση εκδίδεται μετά την υποβολή της έκθεσης του εκκαθαριστή ή του προϊσταμένου Δ.Ο.Υ. ή του προξένου, στις περιπτώσεις που η εκκαθάριση ενεργείται από τα όργανα αυτά. Περίληψη της πράξης αποδοχής ή αποποίησης, που περιλαμβάνει κατά το δυνατόν λεπτομερή και ακριβή περιγραφή των περιουσιακών στοιχείων, δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
2. Το Δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί κληρονομία η οποία έχει επαχθεί σε αυτό εξ αδιαθέτου. Το Δημόσιο θεωρείται ότι αποδέχεται πάντα την κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής. Η πράξη αποδοχής επέχει, μετά τη δημοσίευσή της, θέση κληρονομητηρίου υπέρ του Δημοσίου κατά τις διατάξεις 1956, 1962 και 1963 ΑΚ. Η μεταβίβαση των κινητών περιουσιακών στοιχείων επέρχεται αυτοδικαίως με την έκδοση της πράξης αποδοχής και των ακινήτων με τη μεταγραφή της κατ’ άρθρο 1192 του Αστικού Κώδικα.
3. Δωρεές εν ζωή περιουσιών που αποτελούνται αποκλειστικά από κινητά πράγματα συνιστώνται και με ιδιωτικό έγγραφο ή και χωρίς έγγραφο, αν τα κινητά αυτά παραδόθηκαν στο Δημόσιο.
4. Το Δημόσιο δεν υποχρεώνεται σε παροχή ασφαλείας για εκτέλεση τασσόμενου σε περιουσία όρου, καθώς και σε κάθε άλλη περίπτωση που απαιτείται κατά τις κείμενες διατάξεις η παροχή ασφαλείας.
5. Κληροδοσίες υπέρ κοινωφελών σκοπών που εκτελούνται από τον κληρονόμο ή κληροδόχο ή πρόσωπα άλλα εκτός από το Δημόσιο ή καταλείπονται σε κοινωφελή ιδρύματα, ανακοινώνονται από τον βεβαρημένο στο Υπουργείο Οικονομικών εντός τριών (3) μηνών από την αποδοχή της κληρονομίας και εκκαθαρίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Κώδικα.»
◊ Στο Άρθρο 4 καθορίζονται οι Υποχρεώσεις διαφόρων επαγγελματιών (Δικαστικών Γραμματέων, Συμβολαιογράφων, Προξένων, Πιστωτικών Ιδρυμάτων κλπ), ειδικότερα δε στην παράγραφο 3 του Άρθρου προβλέπεται για τους Συμβολαιογράφους η κάτωθι υποχρέωση:
«Άρθρο 4- Υποχρεώσεις Δικαστικών Γραμματέων, Συμβολαιογράφων, Προξένων, Πιστωτικών Ιδρυμάτων και άλλων προσώπων
(...) 3. Οι συμβολαιογράφοι υποχρεούνται να διαβιβάζουν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση της έδρας τους αντίγραφα των πράξεων απογραφής κληρονομίας και αντίγραφα των δωρεών που συντάσσουν, όταν αυτά περιέχουν διατάξεις υπέρ κοινωφελών σκοπών, μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του επόμενου μήνα.»
◊ Στο Άρθρο 16 ρυθμίζονται τα του Μητρώου Εκτελεστών Διαθηκών, Εκκαθαριστών, Διαχειριστών Κοινωφελών Περιουσιών ή Ιδρυμάτων και Κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών, το Άρθρο δε έχει αυτολεξεί ως ακολούθως:
«Άρθρο 16- Μητρώο εκτελεστών διαθηκών, εκκαθαριστών, διαχειριστών κοινωφελών περιουσιών ή ιδρυμάτων και κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών
1. Στο Υπουργείο Οικονομικών καταρτίζεται και τηρείται Μητρώο φυσικών και νομικών προσώπων, από το οποίο επιλέγονται με κλήρωση που διενεργεί η αρμόδια αρχή, τα πρόσωπα που διορίζονται από αυτήν ως εκκαθαριστές κοινωφελών περιουσιών και οι εκτελεστές διαθηκών, όταν δεν ορίζονται από τη συστατική πράξη ή παρίσταται ανάγκη αντικατάστασης των οριζομένων, καθώς και οι κηδεμόνες σχολαζουσών κληρονομιών. Κατ’ εξαίρεση, όταν παρίσταται ανάγκη ορισμού από την αρμόδια αρχή προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου ιδρύματος, ορίζεται πρόσωπο κατ’ επιλογή της αρχής, χωρίς διενέργεια κλήρωσης, με εμπειρία και τεχνογνωσία άσκησης των σχετικών καθηκόντων. Τα διοριζόμενα πρόσωπα πρέπει να έχουν την κατοικία ή επαγγελματική τους έδρα στον τόπο που θα ασκήσουν τα καθήκοντά τους.
2. Στο Μητρώο εγγράφονται, με αίτησή τους και εφόσον δεν συντρέχουν στο πρόσωπό τους τα κωλύματα της παραγράφου 1 του άρθρου 18: α) δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, λογιστές και φοροτεχνικοί, πτυχιούχοι ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της ημεδαπής ή ισότιμων αναγνωρισμένων της αλλοδαπής, με πενταετή τουλάχιστον εμπειρία και
β) νομικά πρόσωπα με εταιρική μορφή και αντικείμενο την παροχή νομικών ή οικονομικών υπηρεσιών, τα οποία όμως υποχρεούνται, κατά την άσκηση των καθηκόντων του εκτελεστή διαθήκης, εκκαθαριστή κοινωφελούς περιουσίας ή κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας, να χρησιμοποιούν ως προστηθέντες μόνον φυσικά πρόσωπα που πληρούν τα προσόντα της περιπτώσεως α΄. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται η διαδικασία γνωστοποίησης και υποβολής αίτησης από τους ενδιαφερόμενους για την εγγραφή στο Μητρώο, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την κατάρτιση του Μητρώου.
3. Αν η αρμόδια αρχή εκτιμά ότι η αξία της περιουσίας υπερβαίνει το ποσό των τριών εκατομμυρίων (3.000.000) ευρώ ορίζει ως εκκαθαριστή ή κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας ή εκτελεστή διαθήκης, εφόσον παρίσταται ανάγκη, νομικό πρόσωπο από τα εγγεγραμμένα στο Μητρώο, αλλιώς ορίζει φυσικό πρόσωπο από τα εγγεγραμμένα στο Μητρώο. Η αρμόδια αρχή έχει δικαίωμα, σε κάθε περίπτωση, να αντικαταστήσει τον ορισθέντα, αν μετά από δεκαοκτώ (18) μήνες άσκησης του λειτουργήματός του δεν ολοκληρώσει το έργο του ή δεν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο ή αν προκύψει ότι η αξία της περιουσίας υπερβαίνει το όριο του προηγούμενου εδαφίου.
4. Μετά την αποδοχή του διορισμού τους για την εκτέλεση καθηκόντων από αυτά που ορίζονται στην παράγραφο 1, τα φυσικά πρόσωπα που είναι εγγεγραμμένα στο Μητρώο υποχρεούνται να καταθέτουν κάθε χρόνο και για τρία (3) χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου τους ή την τυχόν διαγραφή τους, δήλωση σχετικά με την περιουσιακή τους κατάσταση.
5. Οι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο διαγράφονται με απόφαση της υπηρεσίας τήρησης του Μητρώου ύστερα από αίτησή τους ή αν παραβιάσουν υπαίτια τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν με το διορισμό τους.»
◊ Στο Άρθρο 61 ρυθμίζονται τα των σχολαζουσών κληρονομιών, το Άρθρο δε έχει αυτολεξεί ως ακολούθως:
«Άρθρο 61- Σχολάζουσα κληρονομία
1. Στοιχεία και πληροφορίες που περιέρχονται σε υπηρεσίες του Δημοσίου ή νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα για την ύπαρξη κληρονομίας χωρίς εμφανή κληρονόμο διαβιβάζονται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση της τελευταίας κατοικίας του κληρονομουμένου,
η οποία προβαίνει σε εξακρίβωση των στοιχείων της κληρονομίας, πιθανολογεί την ύπαρξη ή μη κληρονόμων και ενημερώνει για τις ενέργειές της το Υπουργείο Οικονομικών. Ιδιαίτερη υποχρέωση ενημέρωσης έχει η Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.) του κληρονομουμένου, εφόσον παρέλθει εξάμηνο από το θάνατό του, χωρίς να εμφανιστούν οι κληρονόμοι του, προκειμένου να διοριστεί κηδεμόνας ή να βεβαιωθεί το κληρονομικό δικαίωμα του Δημοσίου.
2. Εφόσον προκύπτει ανάγκη ορισμού κηδεμόνα και αρμοδιότητα του Υπουργού Οικονομικών, ο σχετικός φάκελος διαβιβάζεται στο Υπουργείο αυτό. Αν από τα στοιχεία πιθανολογείται σφόδρα ότι δεν υπάρχει κληρονόμος πλην του Δημοσίου, ο διορισμός κηδεμόνα παραλείπεται και υποβάλλεται αίτηση στο δικαστήριο της κληρονομίας για τη βεβαίωση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου, σύμφωνα με το άρθρο 1868 του Αστικού Κώδικα και με ανάλογη εφαρμογή της παραγράφου 5 του παρόντος.
3. Η αρμόδια αρχή διορίζει κηδεμόνα για την προσωρινή διοίκηση της κληρονομίας και την εξακρίβωση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου όταν ο κληρονόμος είναι άγνωστος ή δεν είναι βέβαιο ότι αποδέχθηκε την κληρονομία. Για το διορισμό κηδεμόνα ενημερώνεται χωρίς καθυστέρηση η γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομίας. Ο επικαλούμενος κληρονομικό δικαίωμα μπορεί να ζητήσει οποτεδήποτε τη βεβαίωση του κληρονομικού του δικαιώματος, με αίτησή του προς το δικαστήριο της κληρονομίας, η οποία κοινοποιείται στην αρμόδια αρχή, επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεώς της.
4. Συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του παρόντος Κεφαλαίου εφαρμόζονται και τα άρθρα 1867, 1868 και 1870 του Αστικού Κώδικα.
5. Αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα ενεργειών του κηδεμόνα και του τυχόν αντικαταστάτη του μετά την παρέλευση διετίας από του αρχικού διορισμού ούτε σχετική εκκρεμοδικία και πιθανολογείται με γνώμη του Συμβουλίου ότι δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος εκτός από το Δημόσιο, το έργο του θεωρείται ως περαιωθέν και ζητείται η αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου κατά το άρθρο 1868 του Αστικού Κώδικα. Πριν την υποβολή της αίτησης δημοσιεύεται πρόσκληση της αρμόδιας αρχής προς όσους τυχόν αξιώνουν κληρονομικό δικαίωμα, προκειμένου να αναγγείλουν το δικαίωμά τους σε προθεσμία τριών (3) μηνών. Η πρόσκληση δημοσιεύεται σε δύο (2) ημερήσιες εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας και αναρτάται στην ιστοσελίδα της αρμόδιας αρχής επί έναν τουλάχιστον μήνα και η προθεσμία αναγγελίας αρχίζει από την ολοκλήρωση των δημοσιεύσεων.
6. Με την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου, θεωρείται ότι η κληρονομία επάγεται σε αυτό χωρίς όρο και για την εκκαθάρισή της, εφόσον απαιτείται, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κεφαλαίου Δ΄.»
◊ Στο Άρθρο 75 ρυθμίζονται τα της αμφισβήτησης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου.Το Άρθρο ορίζει αυτολεξεί:
«Άρθρο 75- Αμφισβήτηση κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου
1. Στις δίκες κατά του Δημοσίου για την απόδοση κληρονομίας ή μέρους αυτής, το Δημόσιο θεωρείται καλής πίστεως νομέας της κληρονομίας.
2. Το δικαίωμα προσβολής διαθήκης με την οποία καταλείπεται περιουσία του παρόντος Κώδικα, λόγω ακυρότητας αυτής, ασκείται εντός αποσβεστικής προθεσμίας πέντε (5) ετών από το χρόνο δημοσίευσής της.
3. Το Δημόσιο δικαιούται να απαιτήσει τις δαπάνες εκκαθάρισης, διοίκησης και διαχείρισης κληρονομίας, την οποία υποχρεούται να αποδώσει. Οι δαπάνες βεβαιώνονται και εισπράττονται, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων.»
◊ Στο Άρθρο 77, μεταξύ άλλων, περιέχεται η πολύ σημαντική ρύθμιση-τομή για το κληρονομικό δίκαιο και το κύρος των Διαθηκών, ότι προκειμένου να ορισθεί από διαθέτη, μη έχοντα εξ αδιαθέτου κληρονόμους, ως εκ διαθήκης κληρονόμος κάποιος "εξωτικός", ήτοι κάποιος μη συγγενής, είναι sine qua non πλέον προϋπόθεση η σύνταξη για τον σκοπό αυτό αποκλειστικά και μόνο Δημόσιας Διαθήκης. Μυστική ή Ιδιόγραφη Διαθήκη δεν αρκούν.
Επίσης, ως μεταβατική διάταξη, ορίζεται ότι από τις 11-10-2013 (δηλαδή από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου) και μετά, αν με Ιδιόγραφη Διαθήκη διαθέτη, ο οποίος ήδη δεν είναι εν ζωή κατά την άνω ημερομηνία, έχει εγκατασταθεί ως κληρονόμος εξωτικός κληρονομίας,της οποίας δεν υπάρχουν εξ αδιαθέτου κληρονόμοι, το δικαστήριο διατάσσει γραφολογική πραγματογνωσύνη για να διαπιστωθεί η γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη. Στην δε δίκη καλείται και το Δημόσιο. Το πολύ σημαντικό άρθρο, ολόκληρο έχει αυτολεξεί ως ακολούθως:
«Άρθρο 77- Τροποποίηση διατάξεων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας
1. α. Εξωτικός εγκαθίσταται ως κληρονόμος κληρονομιάς που δεν έχει εξ αδιαθέτου κληρονόμους μόνο με δημόσια διαθήκη.
β. Αν με ιδιόγραφη διαθήκη διαθέτη που δεν είναι εν ζωή κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου έχει εγκατασταθεί εξωτικός ως κληρονόμος κληρονομιάς που δεν έχει εξ αδιαθέτου κληρονόμους, το δικαστήριο διατάσσει γραφολογική πραγματογνωμοσύνη προκειμένου να αποδειχθεί η γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη. Στην περίπτωση αυτή καλείται υποχρεωτικά στη δίκη, τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες πριν τη συνεδρίαση, το Ελληνικό Δημόσιο.
2. Το άρθρο 813 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αντικαθίσταται ως εξής:
«Όταν κατά το νόμο το δικαστήριο μπορεί να διορίσει ειδικό κηδεμόνα για τη διεξαγωγή δίκης, ο διορισμός, η αντικατάσταση και η παύση του γίνεται από το δικαστήριο της κληρονομίας. Από το ίδιο δικαστήριο γίνεται και η βεβαίωση ότι δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος εκτός από το Δημόσιο.»
3. Το άρθρο 825 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αναδιατυπώνεται ως εξής:
«Άρθρο 825 - Ερμηνεία διαθήκης υπέρ του κράτους ή κοινωφελών σκοπών
Κάθε αμφιβολία ή αμφισβήτηση για την ερμηνεία διαθήκης ή άλλης πράξης με την οποία διαθέτονται περιουσιακά στοιχεία με κληρονομιά, κληροδοσία ή δωρεά υπέρ του κράτους ή κοινωφελών σκοπών, εφόσον αναφέρεται στον τρόπο της εκκαθάρισης και γενικά της διαχείρισης και της εκτέλεσης της περιουσίας που έχει διατεθεί για το κράτος ή για κοινωφελή σκοπό, υπάγεται στην αρμοδιότητα του Εφετείου της έδρας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που εποπτεύει την κοινωφελή περιουσία. Αν η κοινωφελής περιουσία υπάγεται στην εποπτεία του Υπουργού Οικονομικών, αρμόδιο είναι το Εφετείο Αθηνών.»
◊ Με το Άρθρο 82 § 8 ορίζεται ότι:
«Με την επιφύλαξη όσων ορίζονται στις λοιπές διατάξεις του παρόντος Κώδικα, από την έναρξη ισχύος αυτού, καταργούνται: α) ο α.ν. 2039/1939 (Α΄ 455), β) το ν.δ. 430/1970 (Α΄ 25), γ) ο ν. 455/1976 (Α΄ 277), δ) το β.δ. 18.9−20.10/1947 (Α΄ 223), ε) τα άρθρα 1865, 1866 εδάφιο δεύτερο και 1869 του Αστικού Κώδικα, στ) Κάθε γενική ή ειδική διάταξη, η οποία αφορά θέματα, που ρυθμίζονται από αυτόν ή αντίκεινται στις διατάξεις του.»
◊ Εν κατακλείδι, το Άρθρο 102, ορίζει ότι:
«Άρθρο 102- Έναρξη ισχύος
Η ισχύς των άρθρων 1 έως 82 αρχίζει δύο μήνες από τη δημοσίευση του παρόντος Κώδικα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η ισχύς των λοιπών άρθρων του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.»
Διαβάστε το πλήρες κείμενο του Νόμου 4182/2013 «Κώδικας κοινωφελών περιουσιών, σχολαζουσών κληρονομιών και λοιπές διατάξεις» [ΦΕΚ Α' 185/10.09.2013] εδώ.