Από την 17η-08-2015 τίθεται σε εφαρμογή ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση ή, κατά περίπτωση, την αποδοχή, την εκτελεστότητα και την εκτέλεση αποφάσεων, δημόσιων εγγράφων και δικαστικών συμβιβασμών στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής, που εμφανίζει στοιχεία αλλοδαπότητας και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.
Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτιμώντας, μεταξύ άλλων, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη (7) του Κανονισμού: "ότι για να επιτευχθεί ο στόχος της ομαλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς μέσω της εξάλειψης των εμποδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σήμερα δυσκολίες στην προσπάθειά τους να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο μιας κληρονομικής διαδοχής που έχει διασυνοριακές επιπτώσεις, έπρεπε στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, οι πολίτες να μπορούν να οργανώσουν εκ των προτέρων την κληρονομική τους διαδοχή και να κατοχυρώνονται με αποτελεσματικότητα τα δικαιώματα των κληρονόμων και των κληροδόχων, των άλλων οικείων προσώπων που σχετίζονται με τον θανόντα, καθώς και των κληρονομικών δανειστών", ως εκ τούτου εξέδωσαν στις 04-07-2012 τον ως άνω υπ' αριθμ 650/2012 Κανονισμό, ο οποίος δημοσεύθηκε στις 27-07-2012 στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ισχύς του άρχισε στις 16-08-2012, τίθεται ωστόσο σε εφαρμογή στις 17-08-2015, ήτοι εφαρμόζεται μόνο στην κληρονομική διαδοχή προσώπων των οποίων ο θάνατος επέρχεται κατά ή μετά την 17η-08-2015.
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος Κανονισμού καλύπτει:
Όλα τα θέματα αστικού δικαίου που άπτονται μιας κληρονομικής διαδοχής, δηλαδή όλες τις περιπτώσεις μεταβίβασης κυριότητας αιτία θανάτου, περιουσιακών στοιχείων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, είτε μέσω ηθελημένης πράξης μεταβίβασης, δυνάμει διατάξεως τελευταίας βουλήσεως, είτε μέσω μεταβίβασης με εξ αδιαθέτου διαδοχή.
Ο παρών κανονισμός δεν εφαρμόζεται:
- σε φορολογικά, τελωνειακά ή διοικητικά ζητήματα που διέπονται από το δημόσιο δίκαιο. (Συνεπώς το εθνικό δίκαιο θα πρέπει να ορίζει επί παραδείγματι με ποιο τρόπο θα πρέπει να υπολογίζονται και να καταβάλλονται οι φόροι ή οι λοιπές υποχρεώσεις δημοσίου δικαίου, είτε πρόκειται για καταβλητέους από τον θανόντα φόρους κατά το χρόνο του θανάτου είτε για φόρο κληρονομίας, ο οποίος θα πρέπει να καταβληθεί από την κληρονομιαία περιουσία είτε από τους κληρονόμους)
Αποκλείονται επίσης από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος Κανονισμού τα ακόλουθα:
α) η προσωπική κατάσταση των φυσικών προσώπων καθώς και οι οικογενειακές σχέσεις και οι σχέσεις οι οποίες σύμφωνα με το εφαρμοστέο σε αυτές δίκαιο παράγουν ανάλογα αποτελέσματα·
β) η νομική ικανότητα των φυσικών προσώπων, με την επιφύλαξη του άρθρου 23 παράγραφος 2 στοιχείογ) και του άρθρου 26·
γ) θέματα σχετικά με την αφάνεια, την απουσία ή τον τεκμαιρόμενο θάνατο φυσικού προσώπου·
δ) θέματα που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων, συμπεριλαμβανομένων των γαμικών συμβάσεων, όπως είναι γνωστές σε ορισμένα συστήματα δικαίου, στο βαθμό που οι εν λόγω συμβάσεις δεν αφορούν κληρονομικά θέματα, καθώς και το περιουσιακό καθεστώς σχέσεων οι οποίες σύμφωνα με το εφαρμοστέο σε αυτές δίκαιο θεωρείται ότι παράγουν αποτελέσματα παρόμοια με του γάμου·
ε) υποχρεώσεις διατροφής εκτός από αυτές που προέκυψαν λόγω θανάτου·
στ) το τυπικό κύρος των διατάξεων τελευταίας βούλησης που έγι ναν προφορικά·
ζ) περιουσιακά δικαιώματα, συμφέροντα και περιουσιακά στοιχεία που δημιουργούνται ή μεταβιβάζονται με άλλους τρόπους πλην της κληρονομικής διαδοχής, π.χ. μέσω δωρεών, συνιδιοκτησίας πλειόνων με συμφωνία ότι σε περίπτωση θανάτου του το μερί διο του προαποβιώσαντος περιέρχεται στον επιζώντα συγκύριο, συνταξιοδοτικών προγραμμάτων, ασφαλιστικών συμβάσεων και ανάλογων ρυθμίσεων, με την επιφύλαξη του άρθρου 23 παράγραφος 2 στοιχείο θ)·
η) τα ζητήματα που διέπονται από το δίκαιο των εταιρειών και άλλων ενώσεων με ή χωρίς νομική προσωπικότητα, π.χ. ρήτρες οι οποίες περιλαμβάνονται σε συστατικές πράξεις και σε κατα στατικά εταιρειών και άλλων ενώσεων, με ή χωρίς προσωπικό τητα, με τις οποίες ρυθμίζεται η τύχη των μεριδίων λόγω θανάτου των μελών τους· L 201/116 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 27.7.2012 ( 1) ΕΕ L 55 της 28.2.2011, σ. 13.
θ) η λύση, η παύση λειτουργίας και η συγχώνευση εταιρειών και άλλων ενώσεων με ή χωρίς νομική προσωπικότητα·
ι) η σύσταση, διαχείριση και λύση καταπιστευμάτων (Η εξαίρεση αυτή δεν πρέπει να νοείται ως γενική εξαίρεση των καταπιστευμάτων. Κατά τη σύσταση καταπιστεύματος με διαθήκη ή εκ του νόμου σε σχέση με εξ αδιαθέτου διαδοχή, το δίκαιο που εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή δυνάμει του παρόντος κανονισμού ισχύει όσον αφορά στη μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων και τον καθορισμό των δικαιούχων)
ια) η φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων (Δεν θίγει δηλαδή ο Κανονισμός τον κλειστό αριθμό («numerus clausus») των εμπράγματων δικαιωμάτων που είναι γνωστά στο εθνικό δίκαιο ορισμένων κρατών μελών. Ένα κράτος μέλος δεν θα πρέπει να υποχρεούται να αναγνωρίσει ένα εμπράγματο δικαίωμα επί περιουσιακών στοιχείων ευρισκο μένων σε αυτό το κράτος μέλος, εάν το εν λόγω εμπράγματο δικαίωμα δεν είναι γνωστό στο δίκαιο του κράτους αυτού·) και
ιβ) η οιαδήποτε καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτή σεων της καταχώρισης, και τα αποτελέσματα της καταχώρισης ή της μη καταχώρισης αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο.
Ο παρών Κανονισμός ορίζει ως γενικό συνδετικό παράγοντα για τον προσδιορισμό τόσο της διεθνούς δικαιοδοσίας όσο και του εφαρμοστέου δικαίου: τη συνήθη διαμονή του κληρονομουμένου κατά το χρόνο του θανάτου.
Στα Άρθρα 20-21 του Κανονισμού ορίζονται αυτολεξεί τα ακόλουθα:
"Άρθρο 20 - Οικουμενική εφαρμογή
Δίκαιο που καθορίζεται από τον παρόντα κανονισμό εφαρμόζεται ακόμη και αν δεν πρόκειται για δίκαιο κράτους μέλους.
Άρθρο 21 - Γενικός κανόνας
1. Με την επιφύλαξη τυχόν αντίθετης διάταξης του παρόντος κανονισμού, για το σύνολο της κληρονομίας είναι εφαρμοστέο το δίκαιο του κράτους στο οποίο ο θανών είχε τη συνήθη διαμονή του κατά τον χρόνο του θανάτου.
2. Αν, κατ’ εξαίρεση, προκύπτει σαφώς από το σύνολο των περι στάσεων της υπόθεσης ότι, κατά το χρόνο του θανάτου, ο θανών είχε προδήλως στενότερους δεσμούς με κράτος άλλο από εκείνο του οποίου το δίκαιο θα εφαρμοζόταν δυνάμει της παραγράφου 1, το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο είναι το δίκαιο αυτού του άλλου κράτους."
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
1. Η κ. Larsson, σουηδικής ιθαγένειας, αποβιώνει στο Κάπρι (Ιταλία) στις 17 Αυγούστου 2015 , όπου ζούσε από το 2000. Διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία στην Ελβετία και στην Ιταλία. Έχει μία θυγατέρα. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή;
• Κανονισμός 650/2012: το δίκαιο του τελευταίου τόπου συνήθους διαμονής της αποβιώσασας: το ιταλικό δίκαιο στο σύνολο της κληρονομικής διαδοχής
2. Ο κ. Garcia, γαλλικής ιθαγένειας, αποβιώνει το 2016 στην Αργεντινή, όπου ζούσε από το 1990. Έχει έναν υιό και διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία στην Αργεντινή και στη Γαλλία. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή; Πρέπει να εξετασθούν οι κανόνες περί σύγκρουσης των νόμων κάθε κράτους που συνδέεται με την κατάστασή του (Αργεντινή και Γαλλία).
• ΙΔΔ Αργεντινής: το δίκαιο του τελευταίου τόπου διαμονής του αποβιώσαντος: το δίκαιο της Αργεντινής για το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής
• Κανονισμός 650/2012: το δίκαιο του τελευταίου τόπου συνήθους διαμονής του αποβιώσαντος: το δίκαιο της Αργεντινής στο σύνολο της κληρονομικής διαδοχής
3. Ο κ. Schmitt, γερμανικής ιθαγένειας, εγκαθίσταται σε οίκο ευγηρίας στη Σλοβακία. Αποβιώνει εκεί το 2018, πέντε χρόνια αργότερα. Με εξαίρεση έναν τρεχούμενο λογαριασμό, τον οποίο άνοιξε στη Σλοβακία, το σύνολο της κινητής και ακίνητης περιουσίας του βρίσκεται στη Γερμανία. Το μοναδικό τέκνο του –το οποίο επισκέπτεται τακτικά– ζει στη Γερμανία. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή;
• Κανονισμός 650/2012: το εφαρμοστέο δίκαιο στην κληρονομική διαδοχή είναι κανονικά το δίκαιο του τελευταίου τόπου συνήθους διαμονής του αποβιώσαντος (το σλοβακικό δίκαιο). Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις που οδήγησαν τον κ. Schmitt να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη Σλοβακία (δηλαδή, το γεγονός ότι οι οίκοι ευγηρίας είναι πολύ οικονομικότεροι εκεί), μπορεί να εφαρμοστεί το άρθρο 21, παράγραφος 2, δεδομένου ότι είχε καταφανώς στενότερους δεσμούς με τη Γερμανία. Εάν επιλεγεί μια τέτοια ερμηνεία, θα εφαρμοστεί στην κληρονομική διαδοχή το γερμανικό δίκαιο.
Ειδικότερα, όπως εξηγείται σχετικώς στις αιτιολογικές σκέψεις 23,24 και 25 του Κανονισμού:
"(23) Λαμβανομένης υπόψη της αυξανόμενης κινητικότητας των πολιτών και προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή απονομή της δικαιοσύνης στην Ένωση και η ύπαρξη ουσιαστικού συνδετικού στοιχείου μεταξύ της εκάστοτε κληρονομικής διαδοχής και του κράτους μέλους όπου ασκείται η διεθνής δικαιοδοσία, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να ορίζει ως γενικό συνδετικό παράγοντα για τον προσδιορισμό τόσο της διεθνούς δικαιοδοσίας όσο και του εφαρμοστέου δικαίου τη συνήθη διαμονή του κληρονομουμένου κατά το χρόνο του θανάτου. Για να προσδιορίσει τη συνήθη διαμονή, η αρχή που επιλαμβάνεται της κληρονομικής διαδοχής θα πρέπει να προβεί σε συνολική εκτίμηση των περιστάσεων του βίου του κληρονομουμένου κατά τη διάρκεια των ετών που προηγούνται του θανάτου και κατά το χρόνο του θανάτου, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα σχετικά πραγματικά στοιχεία, ιδίως τη διάρκεια και την κανονικότητα της παρουσίας του κληρονομουμένου στο συγκεκριμένο κράτος καθώς και τις συνθήκες και τους λόγους της παρουσίας αυτής. Η κατ’ αυτόν τον τρόπο προσδιοριζόμενη συνήθης διαμονή θα πρέπει να μαρτυρεί στενό και σταθερό δεσμό με το συγκεκρι μένο κράτος, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών στόχων του παρόντος κανονισμού.
(24) Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καθορισμός της συνήθους διαμονής του κληρονομουμένου θα μπορούσε να αποδειχθεί περίπλοκος. Τέτοια περίπτωση μπορεί να προκύψει ιδίως όταν ο κληρονομούμενος είχε μεταβεί για επαγγελματικούς ή οικονομικούς λόγους στο εξωτερικό για να ζήσει και να εργασθεί εκεί, ενίοτε για πολύ καιρό, αλλά είχε διατηρήσει στενή και σταθερή σχέση με το κράτος καταγωγής του. Στην περίπτωση αυτή, θα μπορεί να θεωρηθεί ότι ο κληρονομούμενος, ανάλογα με τις περιστάσεις, διατηρούσε ακόμα τη συνήθη διαμονή του στο κράτος καταγωγής του, στο οποίο βρισκόταν το επίκεντρο της οικογενειακής και κοινωνικής του ζωής. Μπορεί να προκύψουν άλλες πολύπλοκες περιπτώσεις κατά τις οποίες ο κληρονομούμενος ζούσε εκ περιτροπής σε περισσότερα κράτη ή ακόμη ταξίδευε από κράτος σε κράτος χωρίς μόνιμη εγκατάσταση σε κάποιο εξ αυτών. Εάν ο κληρονομούμενος ήταν υπήκοος ενός από τα κράτη αυτά ή διατηρούσε όλα τα κύρια περιουσιακά του στοιχεία σε ένα από αυτά τα κράτη, η ιθαγένεια ή ο τόπος των περιουσιακών στοιχείων θα μπορεί να αποτελέσει ειδικό παράγοντα κατά τη συνολική εκτίμηση όλων των πραγματι κών περιστάσεων.
(25) Όσον αφορά τον καθορισμό του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου, η αρχή που έχει επιληφθεί της κληρονομικής διαδοχής μπορεί, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, — εφόσον, π.χ., ο κληρονομούμενος είχε μεταβεί στο κράτος της συνήθους διαμονής αρκετά πρόσφατα πριν τον θάνατό του και αν από όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης συνάγεται ότι είχε προδήλως στενότερο δεσμό με άλλο κράτος, — να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το εφαρμοστέο δίκαιο στην κληρονομική διαδοχή δεν θα πρέπει να είναι το δίκαιο του κράτους της συνήθους διαμονής του κληρονομουμένου αλλά μάλλον το δίκαιο του κράτους με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε προδήλως στενότερο δεσμό. Αυτός ο προδήλως στενότερος δεσμός δεν θα πρέπει πάντως να χρησι μοποιείται ως δευτερεύων συνδετικός παράγων σε περίπτωση που ο καθορισμός της συνήθους διαμονής του κληρονομουμένου κατά το χρόνο του θανάτου αποδεικνύεται περίπλοκος."
Στο Άρθρο 22 του Κανονισμού προβλέπεται επίσης και η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου:
"Άρθρο 22 - Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου
1. Ένα πρόσωπο δύναται να επιλέξει ως δίκαιο που θα διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής του το δίκαιο του κράτους του οποίου έχει την ιθαγένεια κατά το χρόνο πραγματοποίησης της επιλογής του ή κατά το χρόνο του θανάτου. Ένα πρόσωπο που έχει ιθαγένειες περισσότερων κρατών, μπορεί να επιλέξει το δίκαιο οποιουδήποτε εξ αυτών κατά τη στιγμή που κάνει την επιλογή ή κατά το χρόνο του θανάτου. 2. Η επιλογή του δικαίου γίνεται ρητώς με δήλωση υπό μορφή διάταξης τελευταίας βούλησης ή συνάγεται από τους όρους της εν λόγω διάταξης.
3. Το ουσιαστικό κύρος της πράξης με την οποία πραγματοποι ήθηκε η επιλογή δικαίου διέπεται από το δίκαιο που επελέγη.
4. Κάθε τροποποίηση ή ανάκληση της επιλογής του δικαίου πληροί τις τυπικές προϋποθέσεις για την τροποποίηση ή την ανά κληση διατάξεων τελευταίας βούλησης."
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Η κ. Gomes γεννήθηκε στο Πόρτο και έζησε εκεί όλη τη ζωή της. Έχει διπλή πορτογαλική και γερμανική ιθαγένεια. Αποβιώνει στο Πόρτο το 2016 και διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία στην Πορτογαλία και στη Γερμανία. Όταν συνέταξε τη διαθήκη της, το 2013, επέλεξε το γερμανικό δίκαιο ως εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή της. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή;
• Κανονισμός 650/2012: η επιλογή του γερμανικού δικαίου είναι δυνατή και ισχυρή > το γερμανικό δίκαιο εφαρμόζεται στο σύνολο της κληρονομικής διαδοχής.
✍ Συνιστάται η ρητή επιλογή δικαίου στη διαθήκη.
✍ Η επιλογή δικαίου μελλοντικής ιθαγένειας (ακόμη και αν είναι ισχυρή κατά τον χρόνο του θανάτου) αποθαρρύνεται έντονα λόγω της αβεβαιότητας που δημιουργεί.
Ως προς το θέμα της Αναπαραπομπής στο Άρθρο 34 του Κανονισμού προβλέπεται αυτολεξεί:
"Άρθρο 34 - Αναπαραπομπή
1. Ως εφαρμογή του δικαίου οποιουδήποτε τρίτου κράτους που ορίζεται ως εφαρμοστέο από τον παρόντα κανονισμό νοείται η εφαρμογή των κανόνων δικαίου που ισχύουν στο εν λόγω κράτος, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου εφόσον αυτοί οι κανόνες προβλέπουν αναπαραπομπή:
α) στο δίκαιο κράτους μέλους· ή
β) στο δίκαιο άλλου τρίτου κράτους που θα εφάρμοζε το δικό του δίκαιο.
2. Δεν μπορεί να γίνει αναπαραπομπή σε σχέση με τα δίκαια που προβλέπονται στο άρθρο 21 παράγραφος 2, στο άρθρο 22"
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή στις ακόλουθες περιπτώσεις;
1. Η κ. Brown, Αγγλίδα η οποία διαμένει στο Λονδίνο, αποβιώνει το 2016 και διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία στην Αγγλία, στη Γερμανία και στην Ιταλία.
• Κανονισμός 650/2012: το δίκαιο του τελευταίου τόπου συνήθους διαμονής της αποβιώσασας: το αγγλικό δίκαιο για το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής.
• ΙΔΔ Αγγλίας το αγγλικό δίκαιο για την κινητή περιουσία (όπου και αν βρίσκεται) και την ακίνητη περιουσία που βρίσκεται στην Αγγλία, το γερμανικό δίκαιο για την ακίνητη περιουσία στη Γερμανία και το ιταλικό δίκαιο για την ακίνητη περιουσία στην Ιταλία. Εάν ζητηθούν οι υπηρεσίες συμβολαιογράφου στη Γερμανία ή στην Ιταλία, ο συμβολαιογράφος πρέπει να αποδεχθεί την αναπαραπομπή του αγγλικού δικαίου στο γερμανικό και στο ιταλικό δίκαιο . Στην περίπτωση αυτή, στην κληρονομική διαδοχή εφαρμόζονται τρία διαφορετικά δίκαια: το αγγλικό δίκαιο διέπει τη μεταβίβαση της κινητής περιουσίας, όπου και αν βρίσκεται, και της ακίνητης περιουσίας που βρίσκεται στην Αγγλία. Το γερμανικό δίκαιο διέπει τη μεταβίβαση της ακίνητης περιουσίας που βρίσκεται στη Γερμανία. Το ιταλικό δίκαιο διέπει τη μεταβίβαση της ακίνητης περιουσίας που βρίσκεται στην Ιταλία. Italian law will govern the devolution of immovable property located in Italy.
(Σημείωση: 2 Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία επέλεξαν να μην συμμετάσχουν στον Κανονισμό, θεωρούνται τρίτα κράτη όσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού. Το ίδιο ισχύει για τη Δανία, ενόψει της εξαίρεσης που προβλέπεται στη Συνθήκη του Άμστερνταμ.)
2. Η κ. Strauss, αυστριακής ιθαγένειας, η οποία διαμένει στο Ντακάρ (Σενεγάλη), αποβιώνει το 2016 και διαθέτει κινητή και ακίνητη περιουσία στη Σενεγάλη, στη Γαλλία και στη Ρουμανία.
• Κανονισμός 650/2012: το δίκαιο του τελευταίου τόπου συνήθους διαμονής της αποβιώσασας: το δίκαιο της Σενεγάλης για το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής.
• ΙΔΔ Σενεγάλης: το εθνικό δίκαιο της αποβιώσασας. Η αναπαραπομπή του δικαίου της Σενεγάλης στο αυστριακό δίκαιο γίνεται δεκτή: εάν ζητηθούν οι υπηρεσίες συμβολαιογράφου στη Γαλλία ή στη Ρουμανία, ο συμβολαιογράφος πρέπει να εφαρμόσει το αυστριακό δίκαιο.
Ωστόσο, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 34, παράγραφος 2 3 , η αναπαραπομπή δεν γίνεται δεκτή σε περίπτωση εφαρμογής της ρήτρας διασφάλισης ή στην περίπτωση professio juris.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Αμερικανίδα, η οποία διαμένει στη Νέα Υόρκη, αποβιώνει και αφήνει κινητή και ακίνητη περιουσία στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ελλάδα. Στη διαθήκη της προσδιόρισε ως εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή της το δίκαιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης.
• Η αναπαραπομπή από το αμερικανικό στο ελληνικό δίκαιο δεν μπορεί να γίνει δεκτή: το δίκαιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης εφαρμόζεται στο σύνολο της κληρονομικής διαδοχής.
Ως προς τις Κληρονομικές Συμβάσεις στο Άρθρο 25 του Κανονισμού ορίζεται:
"Άρθρο 25- Κληρονομικές συμβάσεις
1. Μια κληρονομική σύμβαση με αντικείμενο την κληρονομική διαδοχή ενός προσώπου διέπεται, όσον αφορά το παραδεκτό της, το ουσιαστικό κύρος της και τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, από το δίκαιο το οποίο, δυνάμει του παρόντος κανονισμού, θα ήταν εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή του εν λόγω προσώπου εάν αυτό είχε αποβιώσει κατά την ημέρα σύναψης της σύμβασης.
2. Μια κληρονομική σύμβαση με αντικείμενο τη διαδοχή περισ σότερων προσώπων θεωρείται παραδεκτή μόνον εφόσον είναι παρα δεκτή σύμφωνα με όλα τα δίκαια, τα οποία, κατ’ εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα έπρεπε να διέπουν τη διαδοχή όλων των συμμετεχόντων προσώπων εάν αυτά είχαν αποβιώσει κατά την ημέρα σύναψης της σύμβασης. Μια κληρονομική σύμβαση η οποία είναι παραδεκτή σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο διέπεται, όσον αφορά το ουσιαστικό της κύρος και τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, από το δίκαιο, μεταξύ των δικαίων που αναφέρο νται στο πρώτο εδάφιο, με το οποίο παρουσιάζει το στενότερο δεσμό.
3. Κατά παρέκκλιση των παραγράφων 1 και 2, τα μέρη μπορούν να επιλέξουν ως δίκαιο που διέπει την κληρονομική τους σύμβαση, όσον αφορά το παραδεκτό της, το ουσιαστικό της κύρος, τα δεσμευτικά αποτελέσματά της μεταξύ των μερών καθώς και τους όρους λύσης της, το δίκαιο το οποίο το πρόσωπο ή ένα από τα πρόσωπα στο οποίο ανήκει η περιουσία θα μπορούσε να επιλέξει βάσει του άρθρου 22 υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται σε αυτό."
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
1. Ζεύγος Γερμανών έχει τη συνήθη διαμονή του στη Γαλλία. Το ζεύγος επιλέγει ρητώς το γερμανικό δίκαιο ως εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή του και συνάπτει κληρονομική σύμβαση στη Γερμανία, ενώπιον γερμανού συμβολαιογράφου, στην οποία ορίζει ότι το γερμανικό δίκαιο διέπει τη συγκεκριμένη κληρονομική σύμβαση. Ο σύζυγος αποβιώνει στη Γαλλία και γάλλος συμβολαιογράφος καλείται να τακτοποιήσει την κληρονομική διαδοχή. Η σύμβαση είναι ισχυρή, καθώς συνάφθηκε από δύο Γερμανούς οι οποίοι επέλεξαν ρητώς το γερμανικό δίκαιο ως εφαρμοστέο στην κληρονομική σύμβαση, βάσει του άρθρου 25, παράγραφος 3.
2. Ωστόσο, ζεύγος Γάλλων που διαμένει στη Γαλλία δεν μπορεί να επιλέξει το γερμανικό δίκαιο ως εφαρμοστέο, ούτε στην κληρονομική διαδοχή του βάσει του άρθρου 22 ούτε σε κληρονομική σύμβαση βάσει του άρθρου 25, παράγραφος 3. Συνεπώς, το συγκεκριμένο ζεύγος δεν μπορεί να υπάγει έγκυρα στο γερμανικό δίκαιο τη σύμβαση την οποία προτίθεται να καταρτίσει.
3. Τέλος, βάσει του άρθρου 25, παράγραφος 3, ζεύγος με δύο ιθαγένειες (ο σύζυγος Γερμανός, η σύζυγος Αυστριακή), το οποίο διαμένει στη Γαλλία, μπορεί να ορίσει εναλλακτικά το γερμανικό ή το αυστριακό δίκαιο ως εφαρμοστέο σε κληρονομική σύμβαση ενώ, απουσία επιλογής, το εφαρμοστέο δίκαιο θα είναι το γαλλικό δίκαιο περί κληρονομικής διαδοχής (το οποίο αγνοεί τις κληρονομικές συμβάσεις)..
✍ Το κύρος μιας κληρονομικής σύμβασης (όπως και το κύρος μιας διαθήκης) αξιολογείται κατά τον χρόνο σύναψής της. Στην πράξη, συνιστάται με έμφαση να ορίζεται το εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή δίκαιο κατά τον χρόνο σύναψης της κληρονομικής σύμβασης
Ως προς το Θέμα της εφαρμογής ή μη διατάξεων που αντίκεινται στη δημόσια τάξη του κράτους μέλους του δικάζοντος δικαστηρίου, στο Άρθρο 35 του Κανονισμού ορίζεται:
"Άρθρο 35- Δημόσια τάξη (ordre public)
Η εφαρμογή διάταξης του δικαίου οποιουδήποτε κράτους που ορί ζεται από τον παρόντα κανονισμό μπορεί να αποκλεισθεί μόνον εάν η εν λόγω εφαρμογή είναι προδήλως ασυμβίβαστη με τη δημόσια τάξη (ordre public) του κράτους μέλους του δικάζοντος δικαστηρίου"
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Αλγερινός πολίτης, ο οποίος διαμένει στην Αλγερία, αποβιώνει στην Αλγερία το 2016 αφήνοντας τραπεζικούς λογαριασμούς στη Γαλλία και ακίνητη περιουσία στην Αλγερία. Έχει δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, τα οποία διαμένουν στη Γαλλία. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται στην κληρονομική διαδοχή;
• Κανονισμός 650/2012: το δίκαιο της Αλγερίας για το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής
• Δίκαιο περί κληρονομικής διαδοχής της Αλγερίας: συνεπάγεται άνιση μεταχείριση του κοριτσιού και του αγοριού.
• Δημόσια τάξη της Γαλλίας: ο γάλλος συμβολαιογράφος οφείλει να μην λάβει υπόψη τη διάκριση λόγω φύλου και πρέπει, επομένως, να υποκαταστήσει το δίκαιο της Αλγερίας, το οποίο θα ήταν κανονικά εφαρμοστέο, με το γαλλικό δίκαιο. (Σημείωση: Επί του παρόντος, δεν υφίσταται έννοια ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης και κάθε χώρα θα εφαρμόζει τη δική της. Επομένως, το κατά πόσον η νόμιμη μοίρα υπόκειται στη διεθνή δημόσια τάξη εξαρτάται από την εσωτερική πολιτική κάθε χώρας.)
Ως προς το Θέμα της Αποδοχής των Δημοσίων Εγγράφων άλλου κράτους μέλους, στα Άρθρα 59 και 74 του Κανονισμού ορίζεται σχετικά:
"Άρθρο 59-Αποδοχή των δημόσιων εγγράφων
1. Δημόσιο έγγραφο που καταρτίζεται σε ένα κράτος μέλος έχει την ίδια αποδεικτική ισχύ σε άλλο κράτος μέλος με αυτή που έχει στο κράτος μέλος προέλευσης ή την πλησιέστερη ισχύ, υπό τον όροότι αυτό δεν αντιβαίνει προδήλως στη δημόσια τάξη (ordre public) του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Το πρόσωπο που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει δημόσιο έγγραφο σε άλλο κράτος μέλος μπορεί να ζητήσει από την αρχή που εκδίδει το δημόσιο έγγραφο στο κράτος μέλος προέλευσης να συμπληρώσει το έντυπο που θα καταρτιστεί σύμφωνα με τη συμβουλευτική διαδικασία του άρθρου 81 παράγραφος 2, περιγράφοντας την αποδεικτική ισχύ του δημόσιου εγγράφου στο κράτος μέλος προέλευσης.
2. Τυχόν αμφισβήτηση της γνησιότητας δημόσιου εγγράφου γίνεται ενώπιον των δικαστηρίων του κράτους μέλους προέλευσης και αποφασίζεται με βάση το δίκαιο του εν λόγω κράτους. Το δημόσιο έγγραφο που αμφισβητήθηκε δεν παράγει αποδεικτικά απο τελέσματα σε άλλο κράτος μέλος για όσο χρονικό διάστημα η αμφισβήτηση εκκρεμεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου.
3. Τυχόν αμφισβήτηση που αφορά τις νομικές πράξεις ή τις έννομες σχέσεις που έχουν καταγραφεί σε δημόσιο έγγραφο γίνεται ενώπιον των δικαστηρίων που έχουν διεθνή δικαιοδοσία βάσει του παρόντος κανονισμού και αποφασίζεται σύμφωνα με το εφαρμοστέο βάσει του κεφαλαίου ΙΙΙ δίκαιο. Το δημόσιο έγγραφο που αμφι σβητήθηκε δεν έχει αποδεικτική ισχύ σε κράτος μέλος άλλο από το κράτος μέλος προέλευσης όσον αφορά το στοιχείο που αμφισβη τήθηκε, για όσο χρονικό διάστημα η αμφισβήτηση εκκρεμεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου.
4. Εάν το αποτέλεσμα της διαδικασίας ενώπιον δικαστηρίου κρά τους μέλους εξαρτάται από απόφαση σχετικά με παρεμπίπτον θέμα όσον αφορά τις νομικές πράξεις ή τις έννομες σχέσεις που έχουν καταγραφεί σε δημόσιο έγγραφο σε υποθέσεις κληρονομικής δια δοχής, το εν λόγω δικαστήριο έχει δικαιοδοσία ως προς το θέμα αυτό."
"Άρθρο 74-Επικύρωση ή άλλη ανάλογη διατύπωση
Καμία επικύρωση ή άλλη ανάλογη διατύπωση δεν απαιτείται για έγγραφα τα οποία εκδίδονται σε κράτος μέλος στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού."
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
1. Ο κ. Ionescu, ρουμανικής ιθαγένειας, κατάρτισε δημόσιες διαθήκες στην Ιταλία, στην Ισπανία και στη Ρουμανία, τόπο της συνήθους διαμονής του όταν αποβίωσε. Οι κληρονόμοι του ζητούν την έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου και, για τον σκοπό αυτό, υποβάλλουν τις διάφορες διαθήκες του αποβιώσαντος σε ρουμάνο συμβολαιογράφο.
• Βάσει του άρθρου 59, παράγραφος 1, οι διαθήκες οι οποίες καταρτίστηκαν ενώπιον συμβολαιογράφου στην Ιταλία και στην Ισπανία ισχύουν στη Ρουμανία χωρίς διατυπώσεις, όπως η διαθήκη η οποία καταρτίστηκε στη Ρουμανία.
2. Ο κ. Vekemans, ολλανδικής ιθαγένειας, ζει στην Ιταλία, όπου αποβιώνει αφήνοντας δύο τέκνα (ένα κορίτσι και ένα αγόρι). Στο έγγραφο κατανομής αναφέρεται ότι ο πίνακας ζωγραφικής του Poussin που βρίσκεται στις Κάτω Χώρες προορίζεται για το κορίτσι. Το έγγραφο κατανομής, το οποίο καταρτίστηκε στην Ιταλία, θα γίνει δεκτό στις Κάτω Χώρες
(Σημείωση: Καθώς το άρθρο 1, παράγραφος 2, στοιχεία ια) και ιβ) εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού τη φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων και οποιαδήποτε καταχώριση σε μητρώο δικαιωμάτων επί ακίνητης ή κινητής περιουσίας, περιλαμβανομένων των νομικών απαιτήσεων της καταχώρισης, και τα αποτελέσματα της καταχώρισης ή της μη καταχώρισης αυτών των δικαιωμάτων σε μητρώο, εναπόκειται στη χώρα στην οποία βρίσκεται το περιουσιακό στοιχείο να καθορίσει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες διενεργείται η καταχώριση. Για τον σκοπό αυτό, στην αιτιολογική σκέψη 18 αναφέρεται ότι οι προϋποθέσεις καταχώρισης δικαιώματος επί ακίνητων ή κινητών περιουσιακών στοιχείων σε μητρώο θα πρέπει να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού. Ως εκ τούτου, το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο τηρείται το μητρώο (για την ακίνητη περιουσία, το δίκαιο της τοποθεσίας του πράγματος) θα καθορίζει υπό ποιες νομικές προϋποθέσεις και πώς θα γίνεται η καταχώριση. Επιπλέον, το άρθρο 30 ορίζει: Σε περίπτωση που το δίκαιο του κράτους στο οποίο βρίσκονται ορισμένα ακίνητα, επιχειρήσεις ή άλλες ειδικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, περιλαμβάνει ειδικούς κανόνες, οι οποίοι για λόγους που αφορούν την οικονομική, οικογενειακή ή κοινωνική τους χρήση, θέτουν περιορισμούς που αφορούν ή επηρεάζουν τα περιουσιακά στοιχεία αυτά, οι εν λόγω ειδικοί κανόνες εφαρμόζονται στην κληρονομική διαδοχή εφόσον, σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους αυτού, οι κανόνες αυτοί είναι εφαρμοστέοι ανεξαρτήτως του δικαίου που διέπει την κληρονομική διαδοχή. Τέλος, σημειώνεται ότι σε μερικές έννομες τάξεις, η διανομή της περιουσίας πρέπει να τηρεί επίσης τις νόμιμες απαιτήσεις οι οποίες εφαρμόζονται στις δικαιοπραξίες inter vivos).
Ως προς την Εκτελεστότητα των Εγγράφων, στο Άρθρα 60 παρ.1 του Κανονισμού ορίζεται σχετικά:
"Άρθρο 60-Αποδοχή των δημόσιων εγγράφων 1. Τα δημόσια έγγραφα που είναι εκτελεστά στο κράτος μέλος προέλευσης κηρύσσονται εκτελεστά σε άλλο κράτος μέλος κατόπιν αιτήσεως κάθε ενδιαφερόμενου μέρους σύμφωνα με τη διαδικασία των άρθρων 45 έως 58."( δηλαδή σύμφωνα με τισ διαδικασίες που προβλέπονται για τις δικαστικές αποφάσεις)
Ως προς, τέλος, το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΤΗΡΙΟ, αυτό προβλέπεται στα Άρθα 64 σε συνδυασμό με τα Άρθα 4 και 5 του Κανονισμού:
• είναι ένα ενιαίο «έγγραφο», το οποίο έχει αποδεικτή ισχύ και προορίζεται να χρησιμοποιηθεί από κληρονόμους, κληροδόχους οι οποίοι έχουν άμεσα δικαιώματα στην κληρονομική διαδοχή, εκτελεστές διαθηκών και διαχειριστές της κληρονομικής διαδοχής για τη διευκόλυνση της απόδειξης της ιδιότητας, των δικαιωμάτων ή των αρμοδιοτήτων τους όχι μόνον στο κράτος που το εκδίδει, αλλά επίσης -και κυρίως- σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο εκδίδεται το κληρονομητήριο·• κυκλοφορεί ελεύθερα και δεν απαιτείται καμία διατύπωση για την αποδοχή του στο κράτος προορισμού· • καλύπτεται από τεκμήριο ακρίβειας όσον αφορά το περιεχόμενό του·• είναι ένα ομοιόμορφο έντυπο, το οποίο προκύπτει από το δίκαιο της ΕΕ·• δεν έχει την εμφάνιση ούτε δημόσιου εγγράφου ούτε δικαστικής απόφασης·• δεν είναι ένα έγγραφο το οποίο αντικατοπτρίζει την οριστική επίλυση μιας κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές συνέπειες·• δεν είναι υποχρεωτικό έγγραφο·• δεν αντικαθιστά ούτε τα εθνικά έγγραφα ούτε τις εθνικές διαδικασίες, παρότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης στο έδαφος του κράτους που το εξέδωσε· • δεν αποτελεί εκτελεστό τίτλο.
Διαβάστε το πλήρες κείμενο του άνω Kανονισμoού (ΕΕ) αριθ. 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου [Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L201/107-27.07.2012] εδώ.
Σημείωση: Τα ανωτέρω Πρακτικά Παραδείγματα ελήφθησαν από το "Εγχειρίδιο Επεξήγησης του Κανονισμού 650/2012 σχετικά με τη διασυνοριακή κληρονομική διαδοχή" που συνέταξαν και μετέφρασαν οι εκπρόσωποι των Ευρωπαϊκών Συμβολαιογραφιών στο Ευρωπαϊκό Συμβολαιογραφικό Δίκτυο [European Notarial Network]